Safe and Sound Protocol

Inleiding

Het oefenen met behulp van het luisterprogramma, bekend als het Safe and Sound Protocol (SSP), dat is ontwikkeld door dr. Stephen Porges, grondlegger van de Polyvagaaltheorie, is een auditief revalidatie programma dat de middenoorspiertjes heractiveert. Hoe dat zit en wat dat kan betekenen voor jou, lees je hier.

Sociale interactie, bron van veiligheid

Onze evolutionaire voorsprong ten opzichte van niet-zoogdieren is gelegen in sociale interactie waardoor wij kunnen samenwerken en elkaar veiligheid kunnen bieden. Maar om dat ‘nieuwe’ sociale mechanisme succesvol te kunnen gebruiken is samenwerking tussen alle zintuigen, die expliciet bij sociaal gedrag betrokken zijn én de signalen vanuit de organen (via de hersenzenuwen waarbij de Nervus Vagus een cruciale rol speelt), vereist. We noemen dat geheel het Interactief Sociale Betrokkenheid Systeem.

Het gehoor

Evolutionair en praktisch gezien is het gehoor het belangrijkste zintuig van dit sociale systeem. Daarbij speelt de actieve aanpassing van het middenoor, om voorrang te geven aan het horen van de menselijke stem, de doorslaggevende rol. De middenoorspiertjes vervullen deze taak. Als het middenoor goed functioneert kunnen we goed contact maken, we functioneren sociaal en zijn veilig.

Veiligheid

Een soepel functionerend gehoor is dus een randvoorwaarde voor sociale afstemming en daardoor essentieel bij het ervaren van veiligheid. Zoogdieren immers, zoeken veiligheid bij elkaar. Echter, zodra er gevaar dreigt dat boven de geboden veiligheid van de groep uitstijgt of als deze niet meer beschikbaar is, of als de groep zich juist tegen een individu keert… dan! stopt ook de dynamische aanpassing van die middenoorspiertjes omdat er kennelijk iets anders nodig is dan sociaal contact. We schakelen terug op solitair gedrag, en vallen in wezen terug op een ouder evolutionair programma, dat van niet-zoogdieren. In de eerste instantie vechten of vluchten we, maar als dat niet volstaat komen we in de (toe)stand van overgave (bevriezen). Deze overlevingsmechanismen kunnen in onze moderne tijd subtiele vormen aannemen waardoor het niet direct opvalt.

Disfunctie middenoor door structurele onveiligheid

Eén van de oorzaken (zie ook verderop in deze tekst voor wat meer nuancering) kan zijn dat we ons als klein kind voortdurend onveilig hebben gevoeld, bijvoorbeeld door onvoorspelbare of emotioneel afwezige ouders. Er was dan structurele onveiligheid waardoor de middenoorspiertjes hun dynamische functie uiteindelijk hebben verloren. Deze deactivatie is een aanpassing aan de situatie van continue onveiligheid, het gehoor wordt statisch en zal geluid (ook de menselijke stem) eerder als onveilig interpreteren. Dit proces is onbewust. Het eerste dat daarbij opvalt is een verminderd vermogen tot spraakverstaan en moeite hebben met lawaai.

Hoog Sensitief Persoon (HSP)

Wanneer je met het Save and Sound Protocol aan de slag gaat kom je, als je niet oppast, terecht in een kip-ei verhaal. Wat is nou de oorzaak en waarvan. Ben je hooggevoelig door disfunctionele middenoorspiertjes, of hebben de middenoorspiertjes hun taak neergelegd juist doordat je telkens overprikkelt raakt als gevolg van hooggevoeligheid. Of heb je in het verleden veel last gehad van oorontstekingen en zijn als gevolg daarvan jouw middenoorspiertjes ‘lui’ geworden. Of heb je ‘gewoon’ oordschade, of ben je meer van nature wat meer introvert waardoor je minder sociaal contact hebt. Hier gaat het er om dat je wordt begeleid door een deskundige die je helpt al deze factoren te ontrafelen.

Vereenzaming

Wanneer de middenoorspiertjes hun bewegelijkheid hebben ‘verloren’, missen we optimale sociale interactie en raken we – eerst onbewust – sociaal geïsoleerd. Dat isolement dat doorgaans het gevolg is van meerdere factoren, waarvan het verlies van aanpassing van de middenoorspiertjes er een is, kunnen we op veel manieren compenseren, door druk te zijn met werk, het zoeken van materiële genoegens, het aangaan van veelvuldige intieme contacten die elkaar in rap tempo opvolgen, het zoeken van kicks, gebruik van drank en andere middelen en natuurlijk het spiritueel zoeken van het ‘zelf’. Uiteindelijk komen we toch onze innerlijke leegte tegen, vaak met een grondtoon van leegte, we voelen ons onthecht.

Lichamelijke klachten

Cliënten melden ook niet medisch verklaarbare klachten, de belangrijkste uitschieters zijn: klachten met het gehoor (moeite met spraakverstaan, hyperacusis en weerstand tegen contactgeluid), klachten in het bekkengebied (problemen met de urinewegen en seksuele disfunctie zonder lichamelijke aanleiding). Klachten in het bekkengebied van seksuele aard worden groter als er ook enige afstand is tot lichamelijkheid als gevolg van onveilige hechting met een primaire verzorger of vroegkinderlijke ervaring met (seksueel) geweld of (seksueel) overschrijdend gedrag.

Safe and Sound Protocol (SSP)

Hoe zeer men ook in therapie is, zolang de middenoorspiertjes hun beoogde functie niet (kunnen) hervatten, zal dat de therapiewinst drukken, een statisch gehoor houdt het autonome zenuwstelsel immers in staat van verhoogde alertheid. Het oefenen met behulp van het Safe and Sound Protocol dat de middenoorspiertjes heractiveert, kan uitkomst bieden. Het mag echter niet te vroeg worden ingezet, bijvoorbeeld als er nog geen nieuwe aanvullende bronnen van veiligheid zijn of als het ervaren van nabijheid van anderen nog niet als veilig kan worden ervaren. Het wordt dan contraproductief.

Praktische zaken en vragen

Hoe moet ik me voorbereiden
We nemen samen enige vragenlijsten door en bespreken je gehoor, we doen een indicatieve gehoortest.

Ik heb een gehoorapparaat, hoe gaat het dan in z’n werk?
We gaan samen kijken naar wat mogelijk is, met een koptelefoon op kunnen de gehoorapparaatjes soms gaan ‘piepen’ (rondzingen). Dat komt meestal doordat er open of half-open domes zijn gebruikt. We gaan er rustig voor zitten en bezien wat de beste optie is om te beginnen. Bij licht tot matig gehoorverlies stel ik doorgaans voor om het protocol eerst een keer te doorlopen zonder gehoorondersteuning. Het is maatwerk.

Achtergrond voor geïnteresseerden

Het Safe & Sound Protocol is in de eerste plaats ontwikkeld voor, en het meest succesvol toegepast bij, kinderen die contactarm of teruggetrokken gedrag (zijn gaan) vertonen en overgevoelig blijken voor auditieve prikkels, kinderen die een bepaalde sociabiliteit lijken te missen. Deze kinderen worden doorgaans binnen het autismespectrum gediagnosticeerd, waarbij het maar de vraag is of dit terecht is. Immers chronische oorontstekingen kunnen eveneens het gehoor hebben verstoord, met de zelfde optredende klachten zoals als hierboven genoemd. Hierdoor kan een kind in een sociaal isolement terecht zijn gekomen, niet doordat het autistisch is, maar doordat het gehoor niet goed functioneert. Deze chronische ‘aanpassing’ van het gehoor kan ook dieper liggen, namelijk doordat het kind overweldigende ervaringen niet heeft kunnen verwerken waardoor traumasporen zijn ontstaan. Hoe dat precies zit voert te ver voor deze pagina.

Versterken sociabiliteit bij kinderen

Save and Sound Protocol (SSP) als onderdeel van therapie, die voornamelijk moet zijn gericht op herstel van vertrouwen en toename van sociabiliteit, kan deze kinderen terugbrengen naar een meer contactgericht gedrag, wat alleen slaagt als de omgeving dat gedrag kan ondersteunen, we noemen dit co-regulatie. Het is geen leerproces, maar een proces van ontwikkeling en herstel van het sociale systeem, dus niet louter van het kind! Om nou te voorkomen dat je er al te gemakkelijk overheen leest wil ik duidelijk stellen dat een kind dat zich op school begint terug te trekken of anderszins afwijkt van de norm (wat dat ook moge zijn), echt het topje van de ijsberg is. Onder de waterspiegel zit veel meer en dat ‘meer’ vindt zijn oorsprong in het gezin. Een kind is vooral een product van diens omgeving.

Versterken sociabiliteit bij volwassenen

De meeste volwassenen hebben hun leven op een bepaalde manier vormgegeven, hoewel velen van hen om verschillende redenen in therapie gaan, hebben ze beperkte mogelijkheden om te co-reguleren, dat wil zeggen, weinig mogelijkheden om in emotioneel veilige sociale situaties te verblijven met anderen. Het programma toepassen is dan een ruw schot voor de boeg als het niet wordt ingezet nadat er weer enige mogelijkheden tot co-regulatie zijn, die aansluiten op de therapie of begeleiding. De Verslaving Voorbij zet daar vooral op in, want alleen het aangaan van sociaal veilig contact maakt coping gedrag als drinken overbodig. Daarom kan het inzetten van dit auditieve programma niet los worden gezien van intensieve begeleiding of therapie.