Contextuele benadering

De kaart is niet het gebied

Stel je zet verschillende mensen, los van elkaar, midden in een voor hen vreemde miljoenenstad, met de opdracht de stad te documenteren. Elke deelnemer verplaatst zich op een andere wijze, te voet, per fiets, met een bootje, scooter of auto. Het zal een onmogelijke opdracht blijken om vanuit de stad volledig overzicht te krijgen, dat is vergelijkbaar met een mens die vanuit zijn eigen psychisch perspectief de psychische structuur van de mens probeert te overzien.

Ook zal blijken dat er verschillende beschrijvingen – of kaarten – worden opgemaakt. Dat komt doordat elke vorm van je verplaatsen of elk vervoermiddel een ander perspectief biedt. Die verschillende kaarten kun je zien als verschillende visies op de werkelijkheid van de stad. Geen ervan is volledig. Hetzelfde geldt voor de wijze waarop er naar de menselijke psyche wordt gekeken. Er zijn vele scholen der psychologie die elk een ander mensbeeld schetsen. Het verschil zit ook hier in het perspectief.

En zelfs als je alle stadskaarten samenvoegt en er één totale beschrijving van maakt, dan nog is het niet volledig. Het mist een ruimere context, zoals het volume, de dynamiek van de stad, de geuren, de geluiden, de veilige en onveilige plekken, de dieren en de stadsnatuur. De kaart is en blijft niet het gebied. Ook dat geldt voor de beschrijving van de menselijke psyche met haar vermeende stoornissen, het is nooit volledig en mist vooral context.

Contextuele benadering is geen methode

Tegenover deze onvolledigheid plaats ik geen alternatief volledig wereld- en mensbeeld, maar laat juist zien hoe culturele en maatschappelijke beeldvorming ons zelfbeelden bepalen. Zo wordt duidelijk hoe wij mensen steeds gemankeerd de werkelijkheid ‘lezen’, met alle ellende tot gevolg. Ik laat je kijken naar de mechanismen, hoe komen die bepalende beelden en zelfbeelden tot stand en wat doen verborgen mechanismen uit de omgeving daarmee. En dan, wat doet dat met jou.

Het effect van die beweging is dat je jezelf veel helderder gaat plaatsen in het geheel van gebeurtenissen, en welke rol onze tijd, cultuur, economie en taal daarin spelen – en, hoe die hebben ingewerkt op het gezin van herkomst en uiteindelijk op jou, hier en nu. Het zal er in resulteren dat je jezelf en je hulpvraag of probleem steeds meer in context gaat zien, zodat je weet welke aangrijpingspunten aandacht verdienen en waar er kan worden geheeld.

Meester van je eigen proces

Je wordt op den duur meester in het doorzien van je eigen geschiedenis en heden die heel wat minder particulier is dan je eerst had gedacht. Je hoeft niet jezelf compleet overhoop te halen en ook hoef je niet op zoek naar je ‘authentieke zelf’ en meer van die (spirituele) onzin.

Maar goed, klinkt mooi, maar… het is nog niet zo makkelijk, want elke cliënt heeft zo zijn eigen kaart (zelfbeeld) en houdt daar graag aan vast. Je begrijpt dat het geen zin heeft dat zelfbeeld ter discussie te stellen, wat wel werkt is laten zien hoe we beelden maken, dat heb ik zojuist aangestipt.

Om dat proces van de grond te krijgen werk ik ook met uitnodigende vragen, die als doel hebben je gevoeliger te maken voor een ruimere blik.

Het belangrijkste verschil met elke andere benadering is dat het geen inhoudelijke benadering is, dus geen methode en geen leer met vaste stellingen. Die hebben in het verleden al niet gewerkt, dus waarom zou je in de herhaling gaan.