Krassen of automutilatie

Waarom kras^*) ik mezelf – in het kort

Cliënt: “Ik kras mezelf, niet omdat ik het wil, maar het moet. Daarna voel ik rust en niet lang daarna begint de boosheid op mezelf omdat ik het weer eens niet kon laten. En dat is weer genoeg motivatie om het hele circus opnieuw te laten beginnen”… Herkenbaar?

Hoe automutilatie^*) precies werkt leg ik uit in de gesprekken met cliënten, hier een poging om het complexe mechanisme kort samengevat te verhelderen.

Als jij jezelf pijn doet verdring je de de pijn die daar net aan vooraf ging, dat is het doel. Voorbeeld: je wordt genegeerd door een collega, dat doet pijn. Je kan die ander ook niet stoppen, je voelt je machteloos. Ook dat is pijnlijk.

Genegeerd worden, niet gezien, erkend of gerespecteerd worden, zijn vormen van psychisch/ emotioneel geweld en hoe minder invloed je hebt, hoe pijnlijker.

De truc om omheen de pijn te werken.

1. Je loopt naar de wc en daar begin je jezelf te krassen, je doet jezelf pijn. Die pijn treedt op de voorgrond, waardoor je de pijn van het genegeerd worden niet meer voelt (althans eventjes).
2. Nu je jezelf schuldig maakt aan zelfbeschadiging, verschuift jouw aandacht naar jezelf en daarmee neemt de machteloosheid ook af. Die machteloosheid gaat immers over je collega, niet over jou. Bovendien heb jij de zaak nu in de hand.
3. Door het krassen komt er adrenaline vrij in je lichaam, je voelt diepe ontspanning, bovendien kun je in een soort van trance raken, dat lijkt op dissociatie. Je bent er even niet.

Oud zeer

Tot zover is dit het mechanisme aan de oppervlakte, daaronder hebben mensen die aan zelfbeschadiging doen een gemakkelijk toegankelijke verbinding met oud zeer. Dat heeft doorgaans de vorm van niet gezien zijn^**) vanaf de zeer vroege kindertijd. Dit levens ontkennend mechanisme loopt door familiesystemen heen en legt een zelfbeeld bij kinderen van niet de moeite waard zijn, niet belangrijk zijn, jezelf te moeten wegcijferen of ander diep geworteld negatief zelfgevoel. Het is een pijn-construct dat mensen onbewust een leven lang met zich mee dragen als het niet in therapie wordt onderzocht.

Puberteit

Op enig moment, meestal in de puberteit, begint het krassen als middel om de pijn van het niet gezien worden, niet te hoeven voelen. De ouders van dergelijke kinderen zijn onvoldoende (emotioneel, psychisch en soms ook fysiek) beschikbaar en zijn vaak zelf nog kind. Vaak is het kind van dergelijke ouders (jij dus) juist een bron van steun voor die ouders. Dat is de wereld op z’n kop. Hoe dan ook, het geeft diepe existentiële onzekerheid en verliespijn.

Deze oude pijn – het complete construct van niet gezien zijn in al zijn gelaagdheid – wordt telkens levensecht in het heden. Die onbehouwen collega werkt als een trigger waardoor je weer helemaal terug bent in de pijn van het verleden, die voelt als pijn in het heden door de actuele situatie.

Niet willen krassen, kansloos

Hoe harder je vasthoudt aan de gedachte dat je jezelf (juist) niet wil krassen des te meer ontkoppel je die actie tot zelfbeschadiging van de werkelijke oorzaak. Je gaat het beschouwen als iets waar je vanaf wil, terwijl het een diepgewortelde reflex van zelfbescherming is, oké wel een destructieve, maar dat kan door het mechanisme dat dat gedrag (in jou) aanstuurt niet worden ‘begrepen’.

Het is dus belangrijk de dieperliggende oorzaak van je nood te onderzoeken en te leren begrijpen. Pas dan kan er worden gewerkt aan herstel en neemt de behoefte tot verdoven (want dat is het in feite) af.

^{*) Of andere vormen van destructie, zoals uithongeren, overeten, drinken, enz
**) niet echt gezien zijn of louter gezien zijn om je prestaties}