Emotionele Incest – Interview met Fleur van Groningen

Geplaatst in dagblad DeMorgen op zaterdag 7 juni 2025

mmv Paul Verhaeghe, Birsen Taspinar en Robert Koops

Ik heb de eer gehad met journaliste en auteur Fleur van Groningen te spreken over dit beladen onderwerp. Nu zit dat artikel helaas achter een betaalmuur en hoewel ik een digitale kopie heb, mag ik die niet hier LEESBAAR op de website plaatsen. Kun je het betreffende artikel niet bemachtigen, neem dan even contact met me op via de contactpagina.

Fleur van Groningen

is een bekende bij onze zuiderburen als het gaat om journalistiek werk aangaande vroege overweldiging en psychologie. Ze steekt haar ervaringsdeskundigheid niet onder stoelen of banken en laat ook van zich horen aan tafel bij talkshows.
Het interview dat zij mij afnam werd een bijzonder gesprek tussen twee ervaringsdeskundigen. Toen Fleur zelf een tipje van de donkere sluier oplichtte, dacht ik meteen, “oh mijn hemel het kan dus altijd erger, ik heb in wezen niets meegemaakt.” Maar dat is een misvatting. Natuurlijk weet ik dat, maar de eigen zaak afzwakken is een onderdeel van het mechanisme.

Naargeestig beeld

Uit de anonieme ervaringsverhalen stijgt een naargeestige intensiteit, het zijn ernstige situaties. Toch staan deze getuigenissen niet model voor wat ik gemiddeld zie aan emotionele incest. Vaak is het subtieler Dat immers kan net zo goed op maar de onderkant van de maatschappij treft. Ik zie het hier ook, vlak onder mijn neus, bij de – reeds volwassen – kinderen van hoogopgeleide ouders. waarvan er soms hulpverlener zijn binnen de ggz.

Uitersten

Het artikel schetst een beeld van kinderen die reeds op zeer jonge leeftijd tot emotionele steun van volwassenen moesten zijn, intieme zorghandelingen moesten verrichten en praatpaal zijn (net als ik vroeger) van emotioneel onvolwassen ouders. Pijnlijk worden kleine stukjes van het mechanisme, van wat ik samenvat als noodlijdendheid, uitgestald. Bijvoorbeeld een kind dat al jong volwassen moet zijn en dan vervolgens weer in ongenade valt omdat het zo zelfstandig is.

Uit de anonieme ervaringsverhalen stijgt een naargeestige intensiteit, het zijn ernstige situaties. Toch staan deze getuigenissen niet model voor wat ik gemiddeld zie aan emotionele incest. Vaak is het subtieler. In de film Janet Planet (Netflix) is heel goed te zien hou emotionele incest zich voltrekt zonder de excessen van het artikel.

Janet Planet - Netflix
Een film over een disfunctionele en symbiotische moeder (Janet) – dochter (Lasly) relatie.

Van meet af aan zien we een stille Lasy die in de eerste scene naar huis belt om opgehaald te worden van zomerkamp. Op het moment dat haar moeder, met haar vriend verschijnt, twijfelt Lasy omdat ze bij nader inzien toch nog een fijn contact heeft opgedaan. Maar moeder heeft daar geen oor naar (negeren) en ze gaan op weg.

Het eerste dat opvalt is dat moeder, in tegenstelling tot haar best wel zachte blik, weinig liefde toont naar Lasy (leeg en vlak). Wat we wel zien is dat ze haar gevoelens – als volwassene – deelt met haar dochter (emotionele bezetting) en Lasy haar moeder ook aanraakt op liefdevolle wijze die duidt op rolverwisseling. Lasy is 11 en ze slapen samen in één bed (symbiose?). 

De ‘vriend’ in kwestie komt zeer afstandelijk over, het is een groot lijf met een bezette aard (onveilig). Als hij een keer uitvalt tegen Lasy, komt moeder niet in actie (geen steun, bescherming, veiligheid, geen moederrol). “Alles is proces en is wat het is”, zou je haar kunnen horen denken.
Deze man verdwijnt en zijn plaats wordt direct ingenomen door Regina, een jongere vrouw met eveneens de nodige kindpijn. Moeder heeft Regina ‘opgepikt’ op een spiritueel festival (waar Lasy ook bij is) Het blijkt ook een soort van community met een duidelijke leider, Avi.

Op goed moment is er een scene waarin moeder kernzaken (pijn) deelt en als Regina dat even onderbreekt, dan zien we hoe niet-afgestemd en vanuit kindpijn - in wezen agressief - deze noodlijdende mensen existeren. Moeder is boos maar zonder congruente expressie, de angst en onveiligheid die daardoor wordt opgeroepen in de kijker (en de situatie) wint daardoor aan lading.

Als op gegeven moment (in die scene) een glas water gehaald moet worden komt net even het achterhoofd van Lasy in beeld. Het is onmiddellijk duidelijk op welk spoor de regisseur zat, ons laten zien en verbazen dat het kind getuige is van deze uitwisseling die voor volwassenen bedoeld zou moeten zijn..

Als later Avi, de sectieleider die met alle vrouwen slaapt, verschijnt en met Regina praat, besluit deze zonder afscheid mee te gaan, terug naar de community. Iemand anders haalt later haar spullen op en we zien hoezeer deze (spirituele) mensen alleen met zichzelf bezig zijn, niet wezenlijk in contact staan met intimi en als ouder in de kindpositie blijven. 

In de film (beide liggend in op bed) is er een scene waarin Lasy zonder omhaal zegt dat ze in een hel leeft, moeder reageert niet empathisch maar communiceert slechts hoe pijnlijk dat voor háár is om te horen, meer niet. Het gaat niet om haar echte kind maar om haar zelf, het kind in zichzelf. 

En daarmee komen we bij het niet gearticuleerde thema van Janet Planet: parentificatie en emotionele bezetting of incest. Jammer dat die duiding ontbreekt.
Robert Koops, april 2025

Emotioneel geweld

Er zijn verschillende duidingen ten aanzien van emotioneel geweld. Het meest bekende is misschien we emotionele chantage. Soms heeft dit een heel milde of zelf overdreven vorm om er de draak mee te steken. Een lieve vriendin van mij doet dat op z’n tijd met bijpassende toon en humor. Dan hebben we de grootste pret. Maar in de situaties waarover we hier spreken is het natuurlijk een heel ander verhaal. Het kan heel opzichtig zijn, of juist zeer subtiel en manipulatief. Dan komen we meteen bij emotionele manipulatie. Emotionele manipulatie heeft een breder spectrum zou je kunnen zeggen. De hele marketing is er een voorbeeld van, we worden immers allemaal gemanipuleerd om ons ontevreden te voelen, wat we dan vervolgens kunnen dempen met een aankoop. Het maakt gebruik van onbewuste verlangens en is zo geconstrueerd dat het verlangen altijd in stand blijft. Tot slot, de term emotionele verwaarlozing, dat zou je kunnen zien als het niet afstemmen op de emotionele behoefte van het kind. Gaat dat zover dat er geen empathie is (geen afgestemde reactie) maar juist een actieve belasting van dat kind, doordat de ouder in diens kindpijn terecht komt, dan zijn we aangekomen bij emotionele incest.

Emotionele intelligentie

Wat Verhaeghe vertelt over emotionele incest is me niet nieuw, maar wel fijn om het zo bevestigd te krijgen. je kunt het meeste lezen elders op mijn website. Ik werd ook geraakt door de woorden van Birsen Taspinar over emotioneel intelligente kinderen, zij zegt “En hoe gevoeliger het kind, hoe geraffineerder de aanpassingen. Kinderen met een minder ontwikkelde emotionele intelligentie blijven meer met zichzelf bezig. Maar kinderen die wel emotioneel intelligent en perfectionistisch zijn passen zich verregaand aan. Zij verlaten hun kinderwereld.”. Ook dat is niet nieuw, maar als het er zo staat, als een ander het zo zegt, moet ik toch wel even slikken. Vooral het zinnetje “zij verlaten hun kinderwereld”. Het is zoo waar. Het verlaten van hun kinderwereld impliceert ook dat dergelijke kinderen nooit meer helemaal thuis komen in zichzelf. Het zal altijd altijd schipperen blijven.